توضیحات

دانلود مقاله کارشناسی ارشد رشته علوم سیاسی

یکجانبه گرایی امریکا و تأثیر آن بر نقش منطقه ای جمهوری اسلامی ایران

چکیده:

روابط ایران و امریکا پس از گذشت حدود سی سال از وقوع انقلاب اسلامی ایران، همواره در حالت چالشی و مخاصمه جویانه قرار داشته است. این روابط پس از خاتمة دوران جنگ سرد و مخصوصاً طی یک دهة گذشته، وارد مرحلة تازه‌ای شده است که مقارن با دوران یکجانبه گرایی امریکا شده است. با توجه به حذف رقیب اصلی از صحنه رقابت و برتری امریکا در صحنة جهانی، این احتمال، دور از ذهن نبود که اقدامات امریکا در منطقة حساسی مانند خاورمیانه، علاوه بر تثبیت هژمونی آن کشور بر منطقه، تمامی قدرت‌های منطقه‌ای از جمله ایران را در حاشیه قرار دهد، اما روند تحولات نشان می‌دهد که این رویکرد به خاورمیانه، نه تنها موجب کاهش و انزوای نقش ایران نشده است، بلکه یکی از پی‌آمدهای آن، توسعة نفوذ و افزایش شعاع تأثیر ایران بر منطقه بوده است. این مقاله در حقیقت به دنبال بررسی و تجزیه و تحلیل این حقیقت است که چگونه، یکجانبه‌گرایی و فشارهای همه جانبه به کشورهای منطقه، چنین پی‌آمدهایی به دنبال داشته است.

بسیاری از تحلیلگران و مفسران روابط بین الملل، فروپاشی اتحاد شوروی سابق را نقطة شروع تفاسیر و تحلیل هایشان در مورد تحولات ۱۵ سال گذشته قرار می‌دهند. ضمن تأکید بر درستی این انتخاب، بر این عقیده هستم که مسائل موجود بین ایران و امریکا، ریشه در فاکتورهای دیگری دارد و فروپاشی اتحاد شوروی سابق، فقط شکل مسائل را عوض کرده است، نه ریشه و ماهیت آن را.

با نگاهی به تاریخ روابط دو کشور از دوران جنگ دوم جهانی به بعد، روشن می‌شود که ایران به دلیل موقعیت ژئوپلتیکی خاص و داشتن ذخایر غنی هیدروکربنی و همجواری با شوروی سابق و نوع حاکمیت سیاسی مسلط در کشور، جایگاه ویژه ای در سیاست خارجی امریکا داشته است و همواره این جایگاه را تا وقوع انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ حفظ کرده است. الزامات ژئوپلتیکی جنگ سرد به ایالات متحده دیکته می‌کرد که در مدیریت و هدایت تمامی ابعاد سیاسی، نظامی و اقتصادی رژیم ایران، دخالت و حساسیت داشته باشد. اتخاذ دکترین‌های مختلف مانند سد نفوذ، سیاست دو ستونه و سایر پیمان‌های دیگر، مانند سنتو و سیتو و نقش ایران در تمام این سیاست‌ها و دکترین ها همگی حکایت از ارزش و اهمیت و موقعیت ایران برای امریکا داشته است.

در چنین شرایطی، انقلاب اسلامی بر خلاف انتظار هر دو اردوگاه شرق و غرب به وقوع می پیوندد و همزمان، جهت گیری نفی گرایش به شرق و غرب را با هم دنبال می کند. به دنبال آن، تحولات خاصی مانند اشغال سفارت امریکا در تهران و گروگان‌گیری دیپلمات‌های امریکایی و به تبع آن، قطع روابط ایران و امریکا اتفاق می افتد. به دنبال این تحولات که منجر به استعفای دولت موقت شد ، مواضع انقلابی بر سیاست خارجی حاکم می شود. با شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و تداوم هشت سالة آن، فضای خصومت در روابط دو کشور تداوم پیدا می کند. با پایان جنگ و شروع دوران سازندگی در سال ۱۳۶۸ و رحلت امام خمینی، دوران جدیدی شروع می شود و به دلیل ورود کشور به دوران سازندگی، جهت گیری‌های جدیدی متناسب با دوران جدید بر روابط خارجی کشور، حاکم می‌شود . تا قبل از این دوران، تمام تلاش ایالات متحده و هم پیمانانش بر منزوی کردن جمهوری اسلامی متمرکز شده بود.

کلمات کلیدی:

تروریسم

جنگ سرد